ការស្វែងយល់ពីធាតុផ្សំអំពី “តុលាការកូនកាត់” នៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហម

សូមទស្សនាវីដេអូស្តីពី “ការណែនាំពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហម”៖ http://www.tubechop.com/watch/1817121

អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (ហៅកាត់ថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ឬ អ.វ.ត.ក) មានមុខងារជា តុលាការ​ “កូនកាត់” គំរូមួយ​ដែល​​មាន​ធាតុផ្សំ​ទាំងច្បាប់ជាតិ និង​អន្តរជាតិ ដើម្បីកំណត់ពីកិច្ចដំណើរការនីតិវិធី សវនាការ។​ សេចក្តីណែនាំយ៉ាង​សង្ខេប​ស្តីពី ​អ.វ.ត.ក​ ដែល​ជា​តុលាការ​ “កូន​កាត់”​ ​​នេះ អាចស្វែងរកបាននៅ លើគេហទំព័រ​ សូមចុចនៅទីនេះ ​រួមជាមួយនឹងការពន្យល់បន្ថែមពី​មូលហេតុ​ដែល​​គំរូ​​នៃ​តុលាការ​មួយនេះត្រូវ​បាន​ជ្រើសរើស សូមចុចនៅទីនេះ។ ទាក់ទងនឹងសំណួរបន្ថែម អ.វ.ត.ក បានផ្តល់ជាចម្លើយ សូមចុចនៅ ​ផ្នែក សំណួរចម្លើយ​។​ គម្រោងផ្តួចផ្តើមយុត្តិធម៌អន្តរជាតិប្រចាំអាស៊ី (AIJI) ​ក៏បានឆ្លើយនឹងសំណួរជាមូលដ្ឋាននានា ផងដែរ​ដែលទាក់ទងនឹង​ការ​បង្កើត​ និង​មុខ​ងារ​​របស់​តុលាការនេះដូចខាងក្រោម។

អ្វីទៅជាតុលាការអន្តរជាតិ?

នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ យុត្តាធិការតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ជំពូកទី៧ នៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជា ជាតិ) បានអនុញ្ញាត​ឲ្យ​បង្កើត​តុលាការព្រហ្មទណ្ឌពិសេស មានដូចជា តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិសម្រាប់ យូហ្គោស្លាវី ICTY (S/RES 827) នៅ​ក្នុងប្រទេស​យូហ្គោ​ស្លាវី (Yugoslavia) និងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរ ជាតិសម្រាប់រ៉្វាន់ដា ICTR (S/RES 955) នៅក្នុងប្រទេសវ៉្វាន់ដា (Rwanda) ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប​-UN)។ ​តុលាការទាំងនេះ បានកំណត់យុត្តាធិការ​របស់ខ្លួនលើភាពជាក់លាក់នៃដែនដី​ ឧក្រិដ្ឋជន  ឧក្រិដ្ឋកម្មនានាដែល​មានចែងនៅ​ក្នុង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ និងពេលវេលាដែលបានកើតឡើងក្នុងអតីតកាល ដែល ប្រការទាំងនេះជាមូលហេតុ​ ដែលតុលាការទាំងនេះត្រូវបានហៅថា ​តុលាការ​ពិសេស ។ ក៏​ប៉ុន្តែ តុលាការទាំង នេះ មានបញ្ហាលើភាពស្រប​ច្បាប់​ ដោយសារតែ​កិច្ចដំណើរការនីតិវិធី ត្រូវបានធ្វើឡើង​ដោយអវត្តមាននៃការ ចូលរួមរបស់​រដ្ឋ និងប្រជាជន​ ដែលជាទី​កន្លែងនៃឧក្រិដ្ឋកម្មបានកើតឡើង។ ​លើសពីនេះទៅទៀត​ តុលាការទាំង នេះ អាចត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយ​ពេលអំពើនៃឧក្រិដ្ឋកម្មបានកើតមានឡើង ​ដោយ​ការប្រើប្រាស់​កម្លាំង ដែល មានចែងនៅក្នុងជំពូកទី៧នៃ ធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយមិនចាំបាច់ស្នើសុំការអនុញ្ញាតពីភាគីជាតិ​ ដែលនេះមាន​ន័យ​ថា រដ្ឋ​ដែលរងគ្រោះ មិនអាចឆ្លើយបដិសេធចំពោះការបង្កើតកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីនេះបាន ឡើយ។​ នេះមានន័យថា តុលាការ​ទាំង​នេះ មិនសូវជាមានសារៈសំខាន់ចំពោះដំណើរការព្យាបាលរបួសដ៏មាន ប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ជនរងគ្រោះនោះទេ ដោយហេតុថាច្បាប់របស់ប្រជា​ជន​ដែល​រ​ង​គ្រោះ​ទាំងនោះមិនត្រូវបាន យកមកប្រើប្រាស់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត តុលាការព្រហ្ម​ទណ្ឌអន្តរជាតិ​ ​(ICC)​ ក៏ជាតុលាការអចិន្ត្រៃយ៍​មួយដែល មានទីតាំងឆ្ងាយពីកន្លែង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ ហើយធនធាន​ និងយុត្តាធិ​ការរបស់ខ្លួនក៏មានកំណត់ផងដែរ។

តើអ្វីទៅជា “តុលាការកូនកាត់” ?

ដើម្បីជៀសវាងបញ្ហានៃតុលាការពិសេស សហគមន៍អន្តរជាតិ បានចាប់ផ្តើមធ្វើការងារលើទស្សនាទានស្តីពី “តុលាការកូនកាត់” ដែល​តុលា​​ការ​នេះជាការរូមបញ្ចូលគ្នានៃទិដ្ឋភាពច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ ដំបូង ឡើយ តុលាការទាំងនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោម​កិច្ច​សហ​​ប្រតិបត្តិការរវាងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងរដ្ឋ អធិបតេយ្យភាព ជាទូទៅតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀង  ដោយមិនប្រើប្រាស់កម្លាំងទេ។ ដូច​គ្នា​​ទៅ​នឹង​តុលាការដទៃ ទៀតដែរ តុលាការនេះមានយុត្តាធិការលើប្រធានបទជាក់លាក់ ក៏ប៉ុន្តែអាចធ្វើការចោទប្រកាន់លើបុគ្គល​ទាំង ឡាយ​ណាទាំង​នៅក្រោមច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ​ ដូចដែលបានកំណត់ក្នុងវិធាននីតិវិធី​ (ជាញឹកញាប់ ជា​ការបញ្ចូល​គ្នានៃ​យុត្តិ​សាស្ត្រ​ជាតិ និងអន្តរជាតិ)។ លើសពីនេះទៅទៀត បុគ្គលិកនៃតុលាការទាំងនេះ ត្រូវបាន តែតាំង ឬចាត់​តាំង និងប្រាក់បៀវត្សរ៍របស់បុគ្គលិក​នឹងត្រូវ​ចំណាយ​ដោយភាគីទាំង​ពីរ ទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិ។​ ការចូលរួមពីភាគីជាតិ និងអន្តរជាតិ​ គឺមានគោលបំណងដើម្បីធ្វើឲ្យ​ការ​ជំនុំ​ជម្រះ​ក្តី​កាន់​តែមាន​ភាពស្របច្បាប់ ​និងជួយជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការចូលរួមកាន់តែច្រើនពីជនស៊ីវិល។ ឧទាហរណ៍នៃ “សាលា​ក្តីកូន​កាត់”​ ​នៅ ក្នុង​ប្រទេស​មួយចំនួន មានដូចជា៖ តុលាការពិសេសសម្រាប់សៀរ៉ាឡេអូន (Special Court for Sierra Leone)​ អង្គជំនុំ​ជម្រះ​ពិសេស​​សម្រាប់​តុលាការ​ស្រុកឌីលីក្នុងប្រទេសទីម័រខាងកើត​ (Special Panels of Dili District Court in Timor-Leste) ​និងតុលា​ការ​ពិសេស​​សម្រាប់​ប្រទេស​លីបង់ (The Special Tribunal for Lebanon)។

ទោះបីជា​ “តុលាការកូនកាត់” ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាជំហាននៃការច្នៃប្រឌិតថ្មីមួយសម្រាប់​កិច្ចដំណើរការនីតិ វិធីព្រហ្មទណ្ឌអន្តរ​ជាតិក៏​ដោយ​ ក៏នៅមានបញ្ហាសំខាន់ៗជាច្រើនទាក់ទងនឹងកិច្ចដំណើរការរបស់វាផងដែរ ដែល ជាសក្ខីភាព ​តុលាការនេះត្រូវបានបង្កើតឡើង​នៅក្នុង​ប្រទេស​​​កម្ពុជា​​។​ ក្នុងចំណោមបញ្ហាទាំងនោះ ​បញ្ហាទាក់ ទងនឹងការគ្រប់គ្រងទស្សនៈជាតិ ​និងអន្តរជាតិនៅពេលជាមួយគ្នា បានបង្ក​ឲ្យ​មាន​ភាពស្មុគស្មាញកាន់តែខ្លាំង ឡើង ដោយបង្កើតឲ្យមានជម្លោះកើតឡើងរវាងភាគីទាំងពីរ។ ​ជាងនេះទៅទៀត ការធានាឲ្យ​បាននូវ​ឯក​រាជ្យ​ភាព​យុត្តាធិការ នៅពេលដែលការបង្កើតប្រព័ន្ធតុលាការនេះឡើងដោយមានភាពមិនសូវរឹងមាំនោះ វាតែងតែជួប ប្រទះនឹង​ការ​លំបាក​ជា​ញឹក​ញាប់។

តើអ្វីទៅជាគោលគំនិតនៅពីក្រោយការបង្កើត អ.វ.ត.ក ?

បន្ទាប់ពីការចរចាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំរវាងអង្គការសហប្រជាជាតិ ​និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​មក ​កិច្ចព្រម ព្រៀង អន្តរជាតិមួយរវាង​ភាគីទាំងពីរ​ ​បាន​អនុញ្ញាតឲ្យបង្កើតតុលាការមួយ ​ដែលមានសិទ្ធិអំណាចដើម្បីកាត់ ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ​និងអ្នក​ដែល​ទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ក្នុងការប្រព្រឹត្តិ ឧក្រិដ្ឋកម្មនៅអំឡុង​ពេលចាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ​ដល់ថ្ងៃទី៦​ ខែ​មករា​ ឆ្នាំ​១៩៧៩​ មក​ជំនុំជម្រះ។ កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីនេះ​ បានបង្កើតឲ្យមានភាពជាដៃគូរវាងអង្គការ​សហប្រជា​ជាតិ និងប្រទេសកម្ពុជា​ ដែលជា លទ្ធផល ​អ.វ.ត.ក ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយដើរតួនាទីជា “តុលាការកូនកាត់” មួយ។ ដើម្បីធានានូវភាព ជាតំណាងឲ្យភាគីទាំង​ពីរ សិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរបស់​ភាគីជាតិ និងអន្តរជាតិ គឺត្រូវបាន​កំណត់នៅក្នុង ​ច្បាប់ស្តីពី​ការបង្កើត អ.វ.ត.ក​ និង វិធានផ្ទៃក្នុងនៃ អ.វ.ត.ក។

តើគោលគំនិតនៃ “តុលាការកូនកាត់” នេះ ត្រូវបានយកមកអនុវត្តដោយរបៀបណានៅ អ.វ.ត.ក?

វិធាននៃ អ.វ.ត.ក ធានានូវធាតុផ្សំដែលមានលក្ខណៈជាតុលាការកូនកាត់នៃ ស្ថាប័នតុលាការ​ នេះ តាមវិធី សាស្ត្រ​ខុសៗ​គ្នា។​ ទោះបីជា​ អ.វ.ត.ក គឺជាផ្នែកមួយនៃ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​កម្ពុជា​ក៏ដោយ (មាត្រា២ នៃ ច្បាប់ស្តីពី អ.វ.ត.ក (ថ្មី)) ក៏បុគ្គលិកសាលាក្តី​ រួមបញ្ចូលទាំង ព្រះរាជអាជ្ញា មេធាវី និងចៅក្រម គឺជាបុគ្គលិកជាតិ ​និង​អន្តរជាតិ។ ​ជាឧទាហរណ៍ អង្គបុរេជំនុំជម្រះ និងអង្គជំនុំជម្រះ មានចៅក្រមកម្ពុជា​បី​រូប​ក្នុងចំណោមប្រាំរូបហើយ អង្គជំនុំជម្រះ​សាលាកំពូល មានចៅក្រមកម្ពុជាចំនួនបួនរូប ក្នុងចំណោមប្រាំពីររូប (មាត្រា៩ នៃ ច្បាប់ស្តីពី អ.វ.ត.ក (ថ្មី))។ ដើម្បីការពារលទ្ធភាពនៃការសម្រេចដោយ​ភាគីចៅក្រមកម្ពុជាតែម្ខាងនោះ​ ភាគីទាំងពីរបាន ព្រម​ព្រៀងអនុវត្តនូវ​គោលការណ៍​សម្រេច​មួយ​ដែលហៅថា​ “មតិភាគច្រើនលើសលុប”។​ យោងតាមប្រព័ន្ធនេះ ការធ្វើសេចក្តីសម្រេចទៅរួចបាន ត្រូវមានសំឡេង​ឆ្នោត​យ៉ាងហោច​ណាស់​ចំនួនមួយសំឡេងពីភាគីចៅក្រមអន្តរ ជាតិ។ អ.វ.ត.ក មានយុតាធិការលើឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងឡាយណា ​ដែលមានចែងនៅក្នុង​ច្បាប់​ព្រហ្មទណ្ឌអន្តរ​ជាតិ (មានដូចជា៖ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ​ ឧក្រិដ្ឋកម្ម​សង្រ្គាម​ ដែលមានចែងក្នុង​មាត្រា៤​ នៃច្បាប់ អ.វ.ត.ក) ហើយនិងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ​(មានដូចជា៖ មនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណ កម្ម ​និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែក​សាសនា ​ដែលចែងក្នុងក្រម​ព្រហ្មទណ្ឌ ឆ្នាំ១៩៥៦ និង ​មាត្រា៣ នៃ ច្បាប់ អ.វ.ត.ក)។ ទាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​ និងសហគមន៍អន្តរជាតិ​ តម្រូវឲ្យចំណាយ​រាល់កិច្ចការរបស់សាលាក្តីនេះ។

To access this information in English, see here: AIJI- Hybrid Court – FAQ